Η κυριότερη, κατά το τελευταίο χρονικό διάστημα, υπό εκπόνηση ερευνητική μελέτη στην οποία συνεργάζεται η Ελληνική HPV Εταιρεία με το Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης, δύο Επιχειρήσεις και μια Μη Κυβερνητική Οργάνωση (Σύλλογο ασθενών) αφορά σε εγκεκριμένο προς χρηματοδότηση από την Ελληνική Πολιτεία ερευνητικό έργο με βασικό στόχο την ανάπτυξη και επικύρωση μιας σύγχρονης βιομοριακής προσέγγισης στον πληθυσμιακό αυτοέλεγχο για την πρόληψη του καρκίνου τραχήλου μήτρας.
Αιτιολογικός παράγοντας για την ανάπτυξη καρκίνου στον τράχηλο της μήτρας είναι η λοίμωξη από τον ιό των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV). Με βάση αυτή τη γνώση, αναπτύχθηκε το πρώτο μοριακό τεστ για πληθυσμιακό έλεγχο των γυναικών (ΗPV test), που ανιχνεύει την παρουσία (DNA) ογκογόνων τύπων του HPV σε κολποτραχηλικό κυτταρικό υλικό. Η εξέταση αυτή αποδείχθηκε ότι υπερέχει σε αποτελεσματικότητα του καθιερωμένου τεστ Παπανικολάου, με συνέπεια να προτείνεται - και ήδη να εφαρμόζεται - ένα νέο σύστημα πληθυσμιακού ελέγχου βασισμένο στο HPV test, ως πλέον αποτελεσματικού και οικονομικά αποδοτικού.
Η διαδικασία λήψης του HPV test από τον ιατρό ή την μαία είναι ίδια με αυτή του τεστ Παπανικολάου. Σε πολλές χώρες – μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα - αυτή η ίδια η διαδικασία σε συνδυασμό με πολλές άλλες παραμέτρους περιορίζει δραστικά την τακτική προσέλευση των γυναικών προς το σκοπό αυτό, με αποτέλεσμα χαμηλή κάλυψη του γυναικείου πληθυσμού. Ως λύση στο συγκεκριμένο πρόβλημα προτείνεται η μέθοδος της αυτολήψης (self-sampling) του προς εξέταση κολποτραχηλικού δείγματος, μέθοδος η οποία αποδείχθηκε εξίσου αξιόπιστη με τη μέθοδο λήψης του υλικού από τον ιατρό ή την μαία, ενώ παράλληλα είναι πολύ πιο αποδεκτή από τις γυναίκες. Τελευταία μεγάλη μελέτη ~13.000 Ελληνίδων σε όλη σχεδόν την επικράτεια με διενέργεια αυτολαμβανόμενου HPV test, έδειξε μια κατά 45% αύξηση της αποτελεσματικότητας του προσυμπτωματικού ελέγχου σε σύγκριση με το με τεστ Παπανικολάου, η αποδοχή δε της μεθόδου της αυτολήψης ήταν σαφώς υπέρ της νέας μεθόδου από την πλειονότητα των γυναικών.
Η σχετικά χαμηλή ειδικότητα του HPV testing, ιδίως σε νέες γυναίκες, καθιστά σαφή την ανάγκη διαστρωμάτωσης (triage) των ΗPV-θετικών γυναικών: α) σε αυτές με ήδη υπάρχουσα προκαρκινική αλλοίωση ή καρκίνο στον τράχηλο της μήτρας – όπου υπάρχει ένδειξη περαιτέρω εξετάσεων και θεραπείας και β) σε εκείνες που δεν παρουσιάζουν ανάλογες αλλοιώσεις, όπου υπάρχει ένδειξη απλής παρακολούθησης. Ως μέθοδοι διαλογής των HPV-θετικών γυναικών προτείνονται σήμερα κυρίως το τεστ Παπανικολάου και η HPV-τυποποίηση, παράλληλα όμως εξετάζονται και νέες μέθοδοι, βασιζόμενες περισσότερο σε μοριακούς βιοδείκτες εμπλεκόμενους στην διαδικασία καρκινογένεσης στον τράχηλο της μήτρας.
Στο υπό διενέργεια έργο θα επιχειρηθεί η ανάπτυξη καινοτόμου διαδικασίας μοριακής διαστρωμάτωσης μέσω της εφαρμογής συνδυαστικής βιομοριακής ανάλυσης σε δείγμα που λαμβάνεται από ιατρό στις HPV θετικές γυναίκες πριν την κολποσκόπηση όπου θα διενεργούνται κυτταρολογική εξέταση, HPV-τυποποίηση και επιπλέον ανάλυση ειδικών μοριακών βιοδεικτών (μεταγονιδιωματική ανάλυση του μικροβιώματος του κόλπου, μελέτη μεθυλίωσης του ιικού DNA και whole exome sequencing σε βιοπτικό υλικό). Παράλληλα, oι βιοδείκτες αυτοί θα ελεγχθούν και στο αρχικό αυτοληφθέν υλικό των HPV-θετικών γυναικών αλλά και σε αυτοληφθέντα δείγματα HPV-αρνητικών γυναικών, προς σύγκριση.
Η καινοτομία του υπό εκπόνηση έργου αφορά στην ανάπτυξη:
- ενός νέου μοντέλου προσυμπτωματικού πληθυσμιακού αυτο-ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, το οποίο υπερβαίνει το πρόβλημα της κάλυψης του γυναικείου πληθυσμού με τις τρέχουσες προσεγγίσεις,
- μιας αποκλειστικά μοριακής συνδυαστικής προσέγγισης για ανάδειξη προβλεπτικών βιοδεικτών, που θα επιτρέπει την καλύτερη δυνατή διαλογή/διαστρωμάτωση (triage) των HPV θετικών γυναικών ως προς τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου τραχήλου μήτρας.
Με βάση την έρευνα νέων βιοδεικτών του ιού και του ξενιστή, τη δημιουργία δικτύου υποδομής για την καλύτερη κάλυψη του γυναικείου πληθυσμού και την καινοτομία ως προς την μέθοδο συλλογής υλικού και την προηγμένη μοριακή ανάλυση, το προτεινόμενο έργο έχει ως βασικό σκοπό την πιστοποίηση της πλέον δόκιμης διαδικασίας πρωταρχικού πληθυσμιακού ελέγχου για τον τραχηλικό καρκίνο και διαστρωμάτωσης των HPV-θετικών γυναικών, κάνοντας χρήση της ενοποιημένης ανάλυσης μοριακών βιοδεικτών σε συνδυασμό με προωθημένες μεθόδους βιοστατιστικής και βιοπληροφορικής.
